100
Dużo wiemy o jajach i dzielimy się tą wiedzą w sposób łatwy i przystępny. Jaja od wielu lat zajmują ważne miejsce w diecie człowieka. Jajo jest „kapsułą zdrowia” pełną wartości odżywczych: najlepiej przyswajalnego białka, minerałów i witamin, niezbędnych w zbilansowanej diecie, potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Obalamy mity o złym cholesterolu i chowie kur.
JAJO OD WIEKÓW PEŁNI ISTOTNĄ ROLĘ W SZTUCE. BYŁO WAŻNYM SYMBOLEM W DAWNYM MALARSTWIE EUROPEJSKIM, UŻYWANO GO JAKO SPOIWO W FARBIE TEMPEROWEJ. TRADYCJA DEKOROWANIA JAJEK – PISANEK, JAKA PRZYWĘDROWAŁA DO NAS Z UKRAINY, STAŁA SIĘ WAŻNYM ELEMENTEM CELEBRACJI ŚWIĄT WIELKANOCNYCH. Z KOLEI JAJA PRACOWNI FABERGÉ STAŁY SIĘ SYNONIMEM BOGACTWA I LUKSUSU. W EUROPEJSKIEJ SZTUCE SYMBOLIZOWAŁO NOWE ŻYCIE, PŁODNOŚĆ A NAWET CYKL ŻYCIA. W KULTURZE AZJATYCKIEJ OZNACZAŁO SZCZĘŚCIE I BOGACTWO. Z OKAZJI MIĘDZYNARODOWEGO DNIA SZTUKI ZAPRASZAMY WAS NA KRÓTKĄ WĘDRÓWKĘ PODCZAS KTÓREJ POZNACIE NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA SZTUKI Z JAJEM W ROLI GŁÓWNEJ!
Historia, czas i okoliczności powstania tego dzieła są tematem sporu i hipotez wysuwanych przez historyków sztuki. Obraz został wykonany w Urbino dla księcia Federica da Montefeltro. Na obrazie na pierwszym planie, w zbroi i w pozycji klęczącej z dłońmi złożonymi do modlitwy. Natomiast postać Marii i dzieciątka jest interpretowana jako żona księcia Battista Sforza wraz z ich synem. Zmarła niedługo po narodzinach dziecka. Obraz miał być złożonym hołdem dla ukochanej żony. Nad głową Matki Bożej zwisa (prawdopodobnie) strusie jajo symbolizujące cykliczność życia wyznaczonej narodzinami i śmiercią.
Instalacja brazylijskiej artystki składa się z setek drewnianych jaj ustawionych na podłodze i pustych złotych pocisków zawieszonych na podwieszonym nad nimi sufitem. Będąc w galerii ściągamy buty i delikatnie stąpamy po drewnianych jajach. Dzięki temu dosłownie „idziemy po skorupkach jaj pod ostrzałem”. Ich solidna struktura pozwala utrzymać nasze ciało. Jednocześnie zaokrąglone zakończenia wbijają się w nasze stopy, wywołując ból. Konkretność jaj sprawia że zapominamy o kruchości ich skorupek. Jednak w zestawieniu z zawieszonymi nad nimi szpiczastymi pociskami, które w każdej chwili mogą na nie spaść, odczuwamy napięcie związane z nich zniszczeniem.
Zanim w latach ’80 XX wieku na pole sztuki nie wkroczyła grupa zbuntowanych studentów z Goldsmith Collage brytyjskie życie artystyczne było prowincjonalne i snobistyczne. W tym świecie nudy pojawili się ludzie znani dziś jako Young British Artist i w ciągu kilku lat doprowadzili do rewolucji. Współczesna sztuka jaką dziś oglądamy w galeriach, nie powstała by nigdy gdyby nie ci młodzi artyści. Sarah Lucas jest jedną z reprezentantek tej grupy. W latach 1990-1998 tworzyła serię fotograficznych autoportretów w których przetwarzała tradycyjny wizerunek kobiety. W „Autoportrecie ze smażonymi jajkami” Lucas rozsiadła się wygodnie na fotelu, w pozie zarezerwowanej dla mężczyzn, dla macho. Ubrana w stare dżinsy, ciężkie obuwie, siedzi z szeroko rozstawionymi nogami i mocno osadzonymi stopami na ziemi. Ma na sobie androgeniczną koszulkę i kurtkę, przy jej stopie leży paczka papierosów. Jest ubrana jak „twarda laska”. Dodatkowo w miejscu swoich piersi położyła bezpośrednio na koszulce, dwa sadzone jajka. Wizerunek kobiety używany do reklamowania jedzenia jest bardzo powszechny we współczesnej kulturze. Jednak Lucas, w przeciwieństwie do reklam, nie jest „obiektem do zjedzenia”. Na jej autoportretach jedzenie reprezentujące lub zastępujące seksualne części ciała nie pozwala na uprzedmiotowienie. Wzrok Lucas – pełen pewności i chłodu – zdaje się mówić: tylko spróbuj.
Imponujący obraz Jana Asselijna pokazuje łabędzia z rozpostartymi skrzydłami i wyprostowaną szyją. Chroni on swoje jaja przed psem znajdującym się w pobliżu. Niski kąt prezentacji obrazu podkreśla siłę ptaka. Analiza dzieła pozwoliła na dopatrzenie się w nim politycznego przesłania. Odnosi się ono do działań holenderskiego przywódcy politycznego Johana de Witta, który bronił państwa przed wrogami.
Obraz autora „Ogrodu ziemskich rozkoszy” jest uznawany za zaginiony, a istniejący w Pałacu Sztuk Pięknych w Lille jest jego kopią. Działo zdaję się być kolejną sceną z kultowego tryptyku. „Koncert w jaju” jest dokładnie tym na co wygląda: w skorupce jaja zebrali się muzycy i dają w nim koncert. Obraz pełen jest alegorii: dostrzegamy węża – symbol szatana. Ognie piekielne palące się w oddali. Kota (również symbol zła) próbującego ukraść rybę (oznaczającą Chrystusa). Co więcej, mistrz Bosh ukrył w dziele też wiele tajemnic jak chociażby enigmatyczną grupę stojącą w prawym rogu obrazu, czy tajemniczą rękę sięgająca po rybę na ruszcie. To zdecydowanie „must see” dla każdego fana jaj i sztuki.
Jajka sadzone ześlizgują się ze ścian, są rozrzucone po podłodze. Jednak to nie obraz po wybuchu w kuchni, ale instalacja Christophera Chiappy – „Livestrong”. Przygotowując się do wystawy artysta przez rok stworzył dokładnie 7000 jaj z plastikowej masy, wcześniej odlewając formę w gipsie. Dla Chiappy całe jajo w skorupce jest optymistycznym symbolem przyszłości, dobrych rzeczy jakie nas czekają. Tymczasem jajko sadzone jest czymś odwrotnym. Idealny, ergonomiczny kształt został zniszczony. Jednak Chiappa nie jest pierwszym artystą, który dokonał takiej interwencji. W 1972 roku Judy Chicago i Miriam Shapiro stworzyły instalację o feministycznym komentarzu. Ich „Womanhouse” to dzieło sztuki wystawione w przestrzeni całego domu. Kuchnia została zaprojektowana przez artystę Vicki Hodgetts i na jej ścianach zawiesiła smażone jajka, które wyglądały jak piersi przyczepione do murów. Był to oczywiście komentarz do powiedzenia, że „miejsce kobiety jest w kuchni”.
Czym by była nasza lista bez najsłynniejszych jaj w historii sztuki. Jaja Fabergé! To dzieła sztuki złotniczej z czasów ostatnich carów Rosji: Aleksandra III Romanowa i Mikołaja II. Były tworzone w pracowni nadwornego jubilera jako prezenty wielkanocne. Ze złota, srebra, kamieni szlachetnych, kości słoniowej, masy perłowej i zdobiono je emalią. Pierwsze jajo powstało w 1884 jako prezent dla żony cesarza Aleksandra III – Marii. Po jego śmierci syn, Mikołaj II, kontynuował tradycję zapoczątkowaną przez ojca. W środku jajka zazwyczaj kryła się niespodzianka, która aż do momentu otworzenia podarunku była objęta ścisłą tajemnicą. Do wybuchu rewolucji powstały 54 jaja.
Trudno jest zdecydować się na wybór jednego dzieła sztuki z jajem w roli głównej z dorobku Salvadora Daliego. Ten motyw pojawia się na wielu pracach surrealisty. Ogromne białe jaja znajdziemy na szczytach muru rodzinnej posiadłości artysty w Figures (Hiszpania). W rzeźbie „Kosmiczna Wenus” – przeciętym kobiecym torsie odlanym z brązu, na którym postawiono złote jajo. Na obrazie „Metamorfoza Narcyza” będącym surrealistycznym powtórzeniem wizerunku tego mitologicznego bohatera. Na płótnie „Oeufs sur le Plat sans le Plat” widzimy jaja smażone, zdające się powtarzać motyw topniejących zegarów z jednego z najpopularniejszych dzieł artysty „Trwałości pamięci”. Dla Daliego jajo symbolizowało nowy początek i czystość w otaczającym je chaosie.
Andy Warhol znany jest z przenoszenia obiektów z pop-kultury do świata sztuki. Nie znajdziemy chyba nikogo kto nie kojarzyłaby wizerunków Marilyn Monroe, butelki Coca-Coli czy puszki zupy Cambella. Warhol w swojej gigantycznej nowojorskiej pracowni, z niezliczoną ilością asystentów, produkował prace niczym w fabryce. Jednak mało kto zna późniejsze dzieła artysty, pokazujące jego zainteresowanie abstrakcją. Obraz składający się z plam w kształcie jaj na czarnym tle jest przykładem tego etapu.
